Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf rapporteren we de risico’s die de gemeente loopt. In het onderstaande overzicht met de top 10 risico’s is per risico aangegeven of het een incidenteel of structureel risico (I/S) is. De ontwikkeling van het risico ten opzichte van de programmabegroting 2023 is aangegeven met een pijl.

Uit de Monte Carlo simulatie komt een benodigde weerstandscapaciteit voor de risico’s van € 7.255.685.

Toelichting risico’s en beheersmaatregelen
De risico’s in de rode en oranje gebieden worden hieronder toegelicht: hoe ontwikkelt een risico zich en welke beheersmaatregelen worden genomen.

Prijsstijgingen ( ▼ )
In de jaarrekening 2021 gaven wij al aan, dat we door internationale ontwikkelingen worden geconfronteerd met grote prijsstijgingen. In de meicirculaire 2022 hebben we middelen gereserveerd om die prijsstijgingen op te kunnen vangen. Het is nog steeds bijna onmogelijk een goede inschatting te maken van de prijsontwikkelingen. Daarmee kunnen we ook niet aangeven dat de gereserveerde middelen voldoende zijn. Vanwege de reservering in de meicirculaire 2022 kan het risico ten opzichte van de jaarrekening 2021 wel wat naar beneden worden bijgesteld. Daarbij zijn de opgenomen stelposten in deze programmabegroting risicobeperkende maatregelen. Hierdoor wordt de kans op prijsstijgingen niet verkleind, maar de mogelijke financiële gevolgen wel.

Stagnering kavelverkoop ( ▲ )
De kavelverkoop op Bergerden stagneert mogelijk door een verminderde vraag als gevolg van de problemen van gas- en olietoevoer (als gevolg van de Rusland-boycot). Ook zijn de hypotheek rentes aanzienlijk gestegen in een korte tijd. Dit zet het verkrijgen van vreemd vermogen onder druk waardoor de kavelverkoop mogelijk stagneert. Daarnaast is veel onduidelijkheid ontstaan als gevolg van de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State d.d. 29 mei 2019 inzake PAS (Programma Aanpak Stikstof).

Informatiebeveiliging en privacy (►)
Dit risico is onveranderd. Voor de gemeente blijft de kans op digitale inbraak door hackers, virussen en/of gijzelsoftware, ontoereikende, onjuiste of onrechtmatige gegevensverwerking van personen of bij of door datalekken en/of cyberincidenten aanwezig. Hierdoor ontstaan er risico’s voor het bestuur en de organisatie op het gebied van continuïteit en/of kwaliteit en archivering. Of er blijven belemmeringen in de verdere optimalisering van de bedrijfsvoering en dienstverlening bestaan. Het zijn risico’s op het vlak van (maatschappelijk) vertrouwen en aansprakelijkheid, ook in persoonlijke zin, voor bestuurders en risico's van onderzoek door de Autoriteit Persoonsgegevens waaruit bestuursdwang of boetes kunnen voortvloeien. Dit kan zowel een financieel gevolg als mogelijk reputatieschade hebben. Als beheersmaatregelen wordt het als onderwerp opgenomen in het leiderschapsprogramma voor het management, worden er verplichte e-learnings informatiebeveiliging/privacy gevolgd door medewerkers, is beveiligingssoftware en –hardware zoals firewalls en virusscanners geïmplementeerd en vindt netwerkmonitoring en –alarmering plaats. Ook worden voor de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) verplichte risicoanalyses uitgevoerd ten behoeve van de informatieveiligheid. Daarnaast is het accepteren van dergelijke risico's als gevolg van arbeidsmarktkrapte een mogelijkheid.

Schadeclaims (►)
De kans bestaat dat de gemeente in geschillen met derden te maken krijgt met schadeclaims. Als mogelijke dekking hiervan wordt daarom een bedrag opgenomen in de benodigde weerstandscapaciteit. Gelet op de positie van de gemeente in gerechtelijke procedures, wordt dit niet nader inhoudelijk onderbouwd. Door dekking voor mogelijke claims op te nemen als risico wordt het bewustzijn en de monitoring als beheersmaatregelen weergegeven.

Onvoldoende aansluiting BUIG-middelen met ontwikkeling Lingewaard ( ▲ )
Door onvoldoende afname van het aantal uitkeringsgerechtigden Participatiewet versus de lagere toekenning van het budget vanuit het verdeelmodel (BUIG Budget). Om dit risico te beheersen wordt onder meer vanuit de taskforcemaatregelen ingezet op loonkostensubsidie, begeleiding en re-integratiemiddelen. De beheersmaatregelen zijn erop gericht om de verminderde opbrengsten vanuit het Rijk op te vangen door meer mensen te laten uitstromen naar werk. We hebben als gemeente echter niet direct invloed op het verdeelmodel waarmee het Rijk geld toekent aan gemeenten.

Armoedebeleid ( ▲ )
Vanwege de hoge inflatie en stijgende energiekosten verwachten wij dat er een groter beroep gedaan wordt op onze voorzieningen. De verwachting is, dat wij ons pakket aan voorzieningen hiervoor moeten uitbreiden. Het is nog niet duidelijk in hoeverre wij hiervoor door het rijk gecompenseerd worden.

Instroom en huisvesting vluchtelingen en statushouders (►)
De opvang en huisvesting van vluchtelingen uit Oekraïne in Lingewaard heeft gevolgen voor de gemeente. Binnen de gemeente worden vluchtelingen opgevangen in particuliere opvanglocaties (gastgezinnen) en in gemeentelijke opvang locaties. De gemeente is volledig verantwoordelijk voor de opvang van de vluchtelingen. Dit betekent dat wij als gemeente zorg dragen voor onder andere primaire levensbehoeftes, onderwijs, zorg, dagbesteding en onderdak. De realisatie hiervan vraagt een grote personele inzet van zowel de ambtelijke organisatie als van onze lokale samenwerkingspartners, zoals SWL en VluchtelingenWerk. Qua huisvesting richt de gemeente zich op langdurig verblijf in Lingewaard. De gemeentelijke locaties zijn aaneengesloten 3-24 maanden beschikbaar. Een aantal gemeentelijke locaties zijn heringericht voor de huisvesting van vluchtelingen en er komen tijdelijke verblijfunits. De ambtelijke inzet heeft consequenties voor de uitvoering van het coalitieakkoord. Een gedeelte van de kosten die gemaakt worden met de opvang en huisvesting van vluchtelingen wordt vergoed vanuit het Rijk. Omdat nog steeds de benodigde kosten en vergoedingen onzeker zijn, is het als een risico opgenomen. Beheersmaatregelen om het risico te beperken zijn er niet, aangezien we als gemeente de keuze hebben gemaakt vluchtelingen op te nemen en dus daarmee ook de financiële gevolgen. Naast de opvang van vluchtelingen is de gemeente ook verantwoordelijk voor de huisvesting van statushouders. Gezien de enorme druk op de asielketen, is de verwachting dat er extra druk bij gemeentes gaat komen om meer en sneller statushouders te huisvesten. Wanneer het woningaanbod van de woningcorporaties niet toereikend is, moet de gemeente mogelijk extra investeringen doen om deze huisvesting te realiseren.

Bodemverontreiniging brandweerkazerne Gendt (►)
De sanering van de bekende zoutverontreiniging, afkomstig van de zoutloods op de aangrenzende voormalige werf, staat gepland en begroot voor 2022. Uitgaande van de sloop van de loods blijft een restverontreiniging aanwezig na de sanering in de ondergrond (<3,5 m-mv). Bij de voorbereiding van de sanering is bij verder onderzoek een (nooit eerder geconstateerde) verontreiniging met PFAS aangetroffen. De exacte afvoerkosten van de met PFAS verontreinigde grond kan echter pas definitief worden bepaalt op het moment van afvoer (najaar 2022). Dit hangt samen met regelgeving die nog in ontwikkeling is en de zeer beperkt beschikbare verwerkingscapaciteit.

Reputatierisico's
Naast de genoemde risico's met een mogelijk financieel gevolg zijn er ook onderwerpen waarbij schade aan de reputatie van de gemeente mogelijk is.

Personeelskrapte
Het risico op personeelstekort als gevolg van (vervroegde) pensionering en/of vertrekkende medewerkers is onveranderd. Door het (tijdelijk) wegvallen van personeel en dit moeilijker kunnen opvangen vertragen processen en uitvoeringsprogramma’s. Ook verliezen we kennis, ervaring en netwerken. Het risico is structureel en neemt toe door de vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt.